Leishmania

Leishmaniasis is een ziekte die wordt veroorzaakt door de leishmania parasiet, een microscopisch kleine parasiet die wordt overgedragen door zandvliegjes. Dit zijn een soort mugjes die algemeen voorkomen in het middellandse zeegebied. Alle honden die in Spanje leven, komen enig moment van hun leven in aanraking met zo’n besmet zandvliegje, echter maar 10-15% van de honden ontwikkelt ziekte. Waarom niet alle honden ziek worden, heeft te maken met hoe het afweersysteem van de hond op de parasiet reageert, dit is weer afhankelijk van verschillende factoren, oa genetische factoren, leeftijd van de hond, onderliggende ziekte en stress.

De zandvlieg
Nadat een zandvliegje een met leishmania besmette hond steekt, en bloed met parasiet opzuigt, maakt de parasiet eerst een ontwikkeling in de darmen van de vlieg door. Wanneer deze ontwikkeling compleet is, verplaatst hij zich naar de speekselklieren. Wanneer de zandvlieg nu een nieuwe hond steekt, spuit hij parasietjes naar binnen en besmet zo de hond. 

In de hond gaat de parasiet zich vermenigvuldigen in de macrofagen, een bepaald type witte bloedcellen. Het afweersysteem van de hond gaat hierop reageren, en als hij op de goede manier reageert, gaat de parasiet dood, en wordt de hond niet ziek.
Wanneer de hond niet op de goede manier reageert, krijgt de parasiet de kans om zich verder te gaan vermenigvuldigen en steeds meer macrofagen te gaan besmetten. De macrofagen verspreiden zich met het bloed mee naar alle organen en daarmee kan de ziekte een hele verscheidenheid aan symptomen veroorzaken. 
De minimale tijd tussen het moment van steken van de besmette zandvlieg en het ontwikkelen van symptomen (incubatietijd) bedraagt 5-6 maanden. Soms kan de parasiet echter een soort van verstopt blijven in het lichaam, en zich pas gaan vermenigvuldigen op het moment dat het lichaam verzwakt is, bv door een andere ziekte. De incubatietijd kan in dat geval oplopen tot maximaal 7 jaar.

Symptomen
Leishmania kan een verscheidenheid aan symptomen veroorzaken, elke hond met leishmania is dan ook anders. De ene hond heeft enorm veel huidklachten, maar voelt zich verder redelijk goed, terwijl er bij de andere hond aan de buitenkant niets te zien is, maar uit bloedonderzoek blijkt dat zijn organen aangetast zijn. Hieronder vind je de meest voorkomende symptomen, maar maak bij twijfel je dierenarts er altijd attent op dat je hond uit het buitenland komt en mogelijks besmet kan zijn met leishmania.

Algemene symptomen:

-        Lusteloosheid

-        Vermageren ondanks een goede eetlust

-        Koorts zonder duidelijke oorzaak

Huidklachten:

-        Kale schilferende plekken

-        Bultjes (vooral op neusrug, rondom ogen en oren)

-        Ulceraties (slecht helende wonden) op de oorschelpen

-        Nagels van slechte kwaliteit en nagelbedontsteking

-        Zweren of zwellingen op de overgang huid-slijmvlies

Orgaangerelateerde symptomen:

-        Bloedneuzen

-        Veel drinken, veel plassen (aantasting van de nieren)

-        Geelzucht en misselijkheid

-        Ontsteking van de ogen (uveitis)

-        Wisselende mankheid en stijfheid (poly-artritis, poly-myositis)

-        Diarreeklachten

-        Vergroting van lymfeknopen, milt en lever

-        Bleke slijmvliezen of blauwe plekken

Diagnose
Je dierenarts stelt de diagnose door een combinatie van symptomen, afwijkingen op algemeen bloedonderzoek en het aantonen van de aanwezigheid van de parasiet zelf. Bij de verdenking op leishmania is het belangrijk om een reisprofiel te doen. Tekenziektes kunnen namelijk gelijkaardige symptomen veroorzaken en ongeveer de helft van de honden met leishmania heeft naast leishmania ook een tekenziekte onder de leden. 

Wanneer de diagnose gesteld wordt, zal deze ook gestageerd worden om aan de hand daarvan een goede prognose te kunnen geven en gerichte behandeling te starten:

-        Stage 1: de hond test twijfelachtig of licht positief, maar heeft verder geen klachten die passen bij leishmania. 
Dit is iets wat we regelmatig zien wanneer een hond in spanje gescreend wordt voor transport en is niets om je zorgen over te maken. Stage 1 betekent dat de hond met de leishmania parasiet in aanraking is gekomen, maar niet dat hij daarvan ziek is. De prognose van stage 1 is goed, de meeste honden zullen nooit ziekteverschijnselen ontwikkelen.

-        Stage 2: de hond heeft klachten die passen bij leishmania, een duidelijk positieve titer, en afwijkingen in het bloed die passen bij een actieve leishmania.
Deze honden moeten behandeld worden voor hun ziekte en de meeste honden reageren goed op therapie en kunnen hier gewoon oud mee worden. 

-        Stage 3: dit zijn honden zoals in stage 2, maar zij hebben naast klachten die aan de leishmania zelf gerelateerd zijn ook klachten die passen bij een immuungemedieerd probleem (de parasiet vormt samen met de afweer van de hond immuuncomplexen die neergeslagen zijn). Hierbij kunnen ook de nieren aangetast zijn.

Bij stage 3 is de kans dat een hond niet goed reageert op therapie, of snel hervalt in zijn klachten, groter dan in stage 2. Ook is er mogelijks al permanente schade, bv aan de nieren. De prognose van stage 3 is dus meer gereserveerd dan bij stage 2. 

-        Stage 4: dit zijn honden met zeer ernstige ziekte, waarbij het lichaam het langzaam aan het opgeven is. De prognose is hier dan ook zeer sterk gereserveerd.

Behandeling
Er zijn verschillende medicijnen tegen leishmania beschikbaar, die alleen of in combinatie gebruikt kunnen worden.

Domperidon: verkrijgbaar onder de merknaam leisguard. Dit is een medicijn wat het immuunsysteem van de hond stimuleert om op de juiste manier op de parasiet te reageren. Je geeft dit gedurende één maand wel, drie maanden niet, één maand wel, enz. 
Domperidon kan als enige medicijn gegeven worden bij stage 1 of ondersteunend (naast andere medicatie) in stage 2 of 3.

Allopurinol: dit is de basismedicatie in stage 2 en 3. Allopurinol stopt de vermenigvuldiging van de parasiet, maar doodt de parasiet niet. Wanneer dit dus als enige medicijn gebruikt wordt in stage 2 of 3, is de kans heel erg groot dat de klachten terugkomen op het moment dat je stopt met medicatie. Om die reden wordt de behandeling in stage 2 en 3 altijd gecombineerd met een kuur milteforan of glucantime. 
Allopurinol heeft als belangrijkste bijwerking dat het blaasgruis/blaasstenen kan veroorzaken. Dit kan voorkomen worden door het te combineren met purine-arme voeding.

Milteforan: dit is een medicijn wat in theorie de parasiet dood maakt. Het is een siroop wat je gedurende een maand geeft. Het wordt via de mond ingegeven en de belangrijkste bijwerkingen zijn dan ook maagdarmklachten. 

Glucantime: dit medicijn doodt in theorie ook de parasiet. Glucantime zijn injecties die je gedurende een maand als eigenaar zelf geeft aan je hond. Het is een stroperige vloeistof en de injecties kunnen daardoor als pijnlijk worden ervaren. Glucantime is potentieel nefrotoxisch, en voorzichtigheid is dan ook geboden als er al aanwijzingen zijn voor nierschade.

De combinatietherapie van allopurinol gedurende minimaal 6 maanden + 1 maand glucantime of milteforan aan het begin van de behandeling geeft de beste prognose en de minste kans op herval wanneer gestopt wordt met allopurinol. Je stopt met allopurinol op het moment dat twee bloedonderzoeken op rij niet afwijkend zijn, de hond klachtenvrij is en de titer duidelijk gedaald is. 
Ook na het stoppen met medicatie is het belangrijk om je hond in de gaten te houden en regelmatig bloedonderzoek te laten doen, de kans bestaat immers altijd dat de ziekte toch terugkomt.

In stage 4 is de behandeling afgestemd op de individuele situatie van de hond.

Leishmania in je thuissituatie
Leishmania is een zoonose, dat wil zeggen dat een mens de ziekte ook kan krijgen. Echter is hiervoor wel de tussenkomst van een zandvliegje nodig. Aangezien deze hier niet voorkomt, hoeft u zich geen zorgen te maken dat wanneer je een hond met leishmania adopteert hij je besmet. 

Ditzelfde geldt voor eventuele andere huisdieren. Leishmania kan zich tussen honden wel verspreiden zonder tussenkomst van een zandvlieg, maar hiervoor is wel direct bloedcontact nodig, bv door gevechten, een bloedtransfusie of parenterale overdracht (via de baarmoeder van moeder op pup). Wanneer twee honden in een huishouden in harmonie met elkaar samenleven is er nauwelijks tot geen kans op overdracht.

Een hond met leishmania adopteren brengt uiteraard wat extra kosten met zich mee. Voor een hond van 20kg kost allopurinol ongeveer 15 euro per maand, een kuur milteforan tussen de 300 en 400 euro en een kuur glucantime tussen de 500 en 600 euro. Een routine bloedonderzoek ter controle tijdens de behandeling kost rond de 300 a 350 euro per keer (2023). Een hond die al bekend is met leishmania wordt helaas niet meer geaccepteerd door een huisdierenverzekering.

Hoewel er in Nederland steeds meer honden uit het buitenland voorkomen, zijn niet alle dierenartsen even goed bekend met de behandelmogelijkheden van de ziekte. Het is dan ook belangrijk om een dierenarts te zoeken die hier wel ervaring mee heeft. Er is daarnaast op facebook een lotgenoten groep waarin ervaringen uitgewisseld kunnen worden en advies ingewonnen kan worden. Meer info ook op: https://leishmania.nl/